Trong thế giới công nghệ không ngừng biến động, hiếm có công ty nào tạo ra một cuộc cách mạng sâu rộng và có tầm ảnh hưởng lớn như NVIDIA. Từ một công ty chuyên về card đồ họa cho game thủ, NVIDIA đã chuyển mình ngoạn mục để trở thành "xương sống" của cuộc cách mạng trí tuệ nhân tạo (AI), đạt mức vốn hóa hàng nghìn tỷ đô la và định hình tương lai của nhân loại. Bài viết này sẽ đi sâu vào hành trình phát triển, sứ mệnh, tầm nhìn, các mảng kinh doanh cốt lõi cho đến vị thế và tương lai của họ trong ngành công nghệ.
1. Lịch Sử Hình Thành và Phát Triển – Nền Tảng Của Một Huyền Thoại
NVIDIA được thành lập vào năm 1993 bởi ba nhà sáng lập: Jensen Huang (CEO hiện tại), Chris Malachowsky, và Curtis Priem. Mục tiêu ban đầu của họ rất táo bạo: giải quyết các thách thức của điện toán đồ họa 3D cho thị trường máy tính cá nhân (PC) đang bùng nổ.
Cột mốc định hình (1999): NVIDIA tung ra GeForce 256, được quảng bá là "GPU đầu tiên trên thế giới" (Graphics Processing Unit). Bằng cách gánh vác các tác vụ xử lý đồ họa phức tạp thay cho CPU (Central Processing Unit), GeForce 256 đã giải phóng sức mạnh cho PC, tạo ra những trải nghiệm hình ảnh chân thực chưa từng có và đặt nền móng vững chắc cho sự thống trị của NVIDIA trong ngành công nghiệp game suốt nhiều thập kỷ.
Bước ngoặt thiên tài (2006) – Sự ra đời của CUDA: Đây chính là quyết định mang tính lịch sử, thay đổi vận mệnh của NVIDIA và cả thế giới công nghệ. NVIDIA đã giới thiệu CUDA (Compute Unified Device Architecture), một nền tảng lập trình song song và mô hình lập trình cho phép các nhà phát triển khai thác sức mạnh xử lý khổng lồ của GPU cho các tác vụ tính toán đa năng, không chỉ giới hạn ở đồ họa.
Nói một cách đơn giản, CUDA đã biến GPU từ một bộ xử lý chuyên dụng cho game thành một "bộ não" tính toán song song cực mạnh. Chính nhờ CUDA, các nhà khoa học, nhà nghiên cứu và kỹ sư đã có thể tăng tốc các ứng dụng trong các lĩnh vực như mô phỏng khoa học, phân tích dữ liệu và quan trọng nhất là trí tuệ nhân tạo. Khả năng xử lý hàng nghìn phép tính cùng lúc của GPU tỏ ra hoàn hảo cho việc huấn luyện các mô hình mạng nơ-ron sâu (deep learning), từ đó châm ngòi cho cuộc cách mạng AI hiện đại.
2. Sứ Mệnh, Tầm Nhìn và Mục Tiêu Cốt Lõi
Thành công của NVIDIA không chỉ đến từ công nghệ vượt trội mà còn từ một định hướng chiến lược rõ ràng.
- Sứ mệnh (Mission): Sứ mệnh của NVIDIA là "Thúc đẩy năng lực tính toán để giải quyết những thách thức mà trước đây không thể vượt qua." Họ không chỉ bán chip, họ bán khả năng tính toán. Từ việc dự báo biến đổi khí hậu, tìm ra các loại thuốc mới, đến việc tạo ra các phương tiện tự hành an toàn, NVIDIA đặt mình vào vị trí trung tâm của việc giải quyết các bài toán lớn của nhân loại.
- Tầm nhìn (Vision): Tầm nhìn của NVIDIA là xây dựng một tương lai nơi trí tuệ nhân tạo và mô phỏng thế giới ảo (digital twins) giúp con người nâng cao trí tuệ và mở rộng khả năng sáng tạo. CEO Jensen Huang thường nói về một kỷ nguyên "điện toán tăng tốc" (accelerated computing), nơi AI trở thành một đối tác cộng tác với con người. Nền tảng NVIDIA Omniverse, một công cụ mô phỏng và hợp tác trong thế giới ảo 3D, chính là hiện thân rõ ràng nhất của tầm nhìn này, cho phép các ngành công nghiệp xây dựng các "bản sao kỹ thuật số" của nhà máy, thành phố, hay thậm chí là Trái Đất.
- Mục tiêu (Goals):
- Duy trì vị thế dẫn đầu tuyệt đối trong lĩnh vực phần cứng và phần mềm AI.
- Phổ cập hóa AI, giúp các doanh nghiệp ở mọi quy mô có thể tiếp cận và triển khai.
- Tiên phong trong các lĩnh vực công nghệ mới như robotics, y học kỹ thuật số (genomics) và điện toán lượng tử (thông qua mô phỏng).
- Xây dựng hệ sinh thái phần mềm mạnh mẽ và gắn kết (như CUDA) để tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững.
3. Các Mảng Kinh Doanh Cốt Lõi – Hệ Sinh Thái Toàn Diện
NVIDIA đã xây dựng một hệ sinh thái sản phẩm và dịch vụ đa dạng, phục vụ cho nhiều ngành công nghiệp mũi nhọn:
- Gaming (GeForce): Vẫn là một mảng kinh doanh quan trọng, card đồ họa GeForce RTX tiếp tục thống trị thị trường game với các công nghệ đột phá như Ray Tracing (dò tia thời gian thực) và DLSS (siêu lấy mẫu học sâu), mang lại chất lượng hình ảnh điện ảnh cho game thủ.
- Trung tâm Dữ liệu & AI (Data Center & AI): Đây là mảng kinh doanh lớn nhất và tăng trưởng nhanh nhất của NVIDIA. Các dòng GPU cho trung tâm dữ liệu như A100, H100 (Hopper) và thế hệ mới nhất B200 (Blackwell) được xem là "bộ não" của hầu hết các hệ thống AI trên toàn cầu. Các siêu máy tính DGX và nền tảng HGX của NVIDIA là tiêu chuẩn vàng để huấn luyện các mô hình ngôn ngữ lớn (LLMs) và các ứng dụng AI phức tạp khác.
- Đồ họa chuyên nghiệp (Professional Visualization): Dòng sản phẩm NVIDIA RTX (trước đây là Quadro) phục vụ cho các chuyên gia trong lĩnh vực thiết kế, kiến trúc, sản xuất phim ảnh và kỹ thuật, giúp họ tăng tốc các quy trình render 3D và mô phỏng phức tạp.
- Ô tô tự lái (Automotive): Nền tảng NVIDIA DRIVE cung cấp "bộ não" điện toán hoàn chỉnh (phần cứng và phần mềm) cho xe tự lái, từ hệ thống hỗ trợ người lái tiên tiến (ADAS) đến khả năng tự hành hoàn toàn.
- Phần mềm – "Linh hồn" của hệ sinh thái: Lợi thế cạnh tranh lớn nhất của NVIDIA không chỉ nằm ở phần cứng mà còn ở hệ sinh thái phần mềm. CUDA là nền tảng không thể thay thế với hàng triệu nhà phát triển. Ngoài ra, các bộ công cụ như NVIDIA AI Enterprise và nền tảng Omniverse tạo ra một "hào kinh tế" vững chắc, khiến các đối thủ khó lòng bắt kịp.
4. Hoạt Động Kinh Doanh và Các Chỉ Số Tài Chính Nổi Bật
Trong những năm gần đây, NVIDIA đã chứng kiến một sự tăng trưởng kinh hoàng, đặc biệt được thúc đẩy bởi cuộc cách mạng trí tuệ nhân tạo.
Tăng trưởng doanh thu bùng nổ:
NVIDIA đã và đang đạt được mức tăng trưởng doanh thu chưa từng có, với mảng Trung tâm Dữ liệu & AI trở thành động lực chính. Ví dụ, trong năm tài chính 2024 (FY24) (kết thúc tháng 1/2024), doanh thu của NVIDIA đạt 60,92 tỷ USD, tăng 126% so với năm trước. Đà tăng trưởng này tiếp tục mạnh mẽ: trong Quý 1 năm tài chính 2026 (Q1 FY26) (kết thúc tháng 4/2025), công ty đạt doanh thu 26,04 tỷ USD, tăng 262% so với cùng kỳ năm trước. Các dự báo cho năm tài chính 2025 và 2026 cho thấy doanh thu sẽ tiếp tục đạt các kỷ lục mới.
Lợi nhuận vượt trội:
Đi kèm với doanh thu tăng vọt là khả năng sinh lời cực kỳ cao. NVIDIA duy trì biên lợi nhuận ròng rất ấn tượng, thường xuyên trên 50%, cho thấy hiệu quả hoạt động vượt trội và vị thế độc quyền của họ trong việc cung cấp các giải pháp chip AI hàng đầu. Mức lợi nhuận ròng đạt 29,76 tỷ USD trong FY24 và 14,88 tỷ USD chỉ trong Q1 FY26 là minh chứng rõ ràng cho sức mạnh tài chính của họ.
Vốn hóa thị trường khổng lồ:
Sức mạnh tài chính và tiềm năng tăng trưởng đã đưa NVIDIA lên hàng ngũ những công ty giá trị nhất thế giới. Vào tháng 6 năm 2024, NVIDIA đã trở thành công ty có giá trị thị trường lớn nhất thế giới, vượt qua cả Microsoft và Apple, đạt ngưỡng trên 3.300 tỷ USD. Điều đáng kinh ngạc là chỉ trong vòng hơn một năm, NVIDIA đã liên tục phá vỡ các cột mốc: từ 1 nghìn tỷ USD (tháng 6/2023) lên 2 nghìn tỷ USD (tháng 2/2024), 3 nghìn tỷ USD (tháng 6/2024), và đặc biệt, vào khoảng ngày 10-11 tháng 7 năm 2025, NVIDIA đã chính thức cán mốc 4.000 tỷ USD, trở thành công ty đầu tiên trên thế giới đạt được giá trị này.
Các chỉ số tài chính khác như EBITDA (Thu nhập trước lãi vay, thuế, khấu hao và trừ dần) cũng phản ánh khả năng sinh lời mạnh mẽ, với tỷ lệ ký quỹ EBITDA thường xuyên ở mức rất cao, cho thấy hiệu suất hoạt động cốt lõi vững chắc.
5. Vị Thế Trên Thị Trường và Tương Lai Phía Trước
Hiện tại, NVIDIA đang nắm giữ vị thế thống trị gần như tuyệt đối trên thị trường chip AI, chiếm hơn 80% thị phần toàn cầu. Điều này đã biến họ thành một trong những công ty giá trị nhất thế giới, đặc biệt với cột mốc vốn hóa 4.000 tỷ USD vừa đạt được.
Tuy nhiên, "ngai vàng" nào cũng có những kẻ thách thức. NVIDIA đang đối mặt với sự cạnh tranh từ:
- AMD: Đối thủ truyền kiếp trong mảng GPU, đang nỗ lực cạnh tranh trong cả lĩnh vực game và trung tâm dữ liệu với các dòng sản phẩm AI như Instinct.
- Intel: Gã khổng lồ CPU cũng đang đầu tư mạnh mẽ vào GPU và chip tăng tốc AI với dòng Gaudi.
- Các gã khổng lồ đám mây (Cloud Giants): Google (với chip TPU), Amazon (với Trainium/Inferentia), và Microsoft đang tự phát triển chip AI riêng để tối ưu hóa cho dịch vụ của họ nhằm giảm sự phụ thuộc vào NVIDIA.
Nhìn về tương lai, NVIDIA không hề ngủ quên trên chiến thắng. Họ đang tiếp tục đẩy mạnh giới hạn của công nghệ với kiến trúc Blackwell và các thế hệ tiếp theo (được dự kiến ra mắt hàng năm), đồng thời mở rộng sang các lĩnh vực mới như robotics (Project GR00T) và y học (BioNeMo). Sự kiện GTC (GPU Technology Conference) hàng năm của NVIDIA luôn là nơi họ công bố những đột phá mới, khẳng định vị thế dẫn đầu.
Kết Luận
Hành trình của NVIDIA là một trong những câu chuyện kinh doanh và công nghệ hấp dẫn nhất thời đại. Từ việc tạo ra những hình ảnh đẹp mắt cho game, họ đã nhận ra và nắm bắt được tiềm năng của GPU để trở thành động cơ cho một cuộc cách mạng lớn hơn nhiều. Với sứ mệnh giải quyết các bài toán lớn, tầm nhìn xây dựng một tương lai hợp tác giữa người và máy, cùng một hệ sinh thái phần cứng - phần mềm không đối thủ, NVIDIA không chỉ là một công ty công nghệ. Họ chính là kiến trúc sư đang xây dựng nền móng cho kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo.
